Το μέλλον στη θεραπεία του καρκίνου

Η θεραπεία του καρκίνου είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει εδώ και δεκαετίες η διεθνής επιστημονική κοινότητα, με ένα φλέγον ερώτημα να προκύπτει συνεχώς: θα μπορέσουμε ποτέ να τον νικήσουμε; Τα κονδύλια που έχουν επενδυθεί διαχρονικά για την έρευνα κατά του καρκίνου είναι σημαντικά, ο καρκίνος όμως είναι ακόμα εδώ. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει κανείς να παραβλέπει ότι η πρόοδος που έχει σημειωθεί είναι τεράστια και τύποι καρκίνων που πριν από κάποιες δεκαετίες δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, σήμερα θεραπεύονται και μάλιστα με ιδιαίτερα καλές προγνώσεις.

Υπάρχουν καρκίνοι που είναι γενετικά καθορισμένοι, αλλά η πλειονότητα συνδέεται με πέντε παράγοντες, τέσσερις εκ των οποίων είναι συμπεριφορές οι οποίες θα μπορούσαν να αλλάξουν: η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού, η απουσία φυσικής δραστηριότητας και η περιβαλλοντική μόλυνση. Ορισμένοι τύποι καρκίνων είναι θεραπεύσιμοι και όντως έχουν θεραπευτεί, κυρίως όταν εντοπίζονται εγκαίρως, ενώ για άλλους δεν υπάρχει ακόμα η σχετική γνώση. Μάλιστα, για κάποιους εξ αυτών, όπως ο αρχικού σταδίου καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος των όρχεων ή κάποια είδη λευχαιμίας, γνωρίζουμε τρόπους για να τους διαγνώσουμε αρκετά νωρίς, αλλά και τρόπους για να τους αντιμετωπίσουμε πολύ αποτελεσματικά.

Οι επιστήμονες είναι αισιόδοξοι ότι εμβόλια, εξατομικευμένες φαρμακευτικές προσεγγίσεις και υιοθέτηση ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής θα βοηθήσουν στην πρόληψη, αλλά και στη θεραπεία ενός ακόμα μεγαλύτερου ποσοστού καρκίνων από τον τρέχοντα. Με δεδομένο δε ότι 30-40% των καρκίνων μπορούν να προληφθούν, η αισιοδοξία αυτή δεν είναι υπερβολική.

Γιατί δεν έχουμε βρει τη θεραπεία του καρκίνου;

Γιατί όμως παρά την τεράστια ερευνητική κινητοποίηση σε διεθνές επίπεδο, δεν έχουμε καταφέρει να θεραπεύσουμε τον καρκίνο; Ο καρκίνος είναι μια πολύπλοκη ασθένεια και ουσιαστικά δεν είναι μία ασθένεια, γι’ αυτό και δεν μπορεί να υπάρξει μόνο μία θεραπεία. Με τον όρο «καρκίνος» ουσιαστικά περιγράφουμε περισσότερους από 200 ξεχωριστούς καρκίνους, ο καθένας από τους οποίους διακρίνεται από υποείδη που συμπεριφέρονται διαφορετικά, καθώς είναι διαφορετικά σε γενετικό και μοριακό επίπεδο. Με δεδομένο δε ότι ο καρκίνος γεννιέται μέσα από τα κύτταρά μας, κάθε τύπος μπορεί να είναι διαφορετικός όσο και ο καθένας μας.

Παράλληλα, πίσω από τους 200 αυτούς διαφορετικούς καρκίνους υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικές γενετικές μεταλλάξεις, ενώ όσο ένας όγκος αναπτύσσεται προστίθενται και νέες. Έτσι, ένα φάρμακο που είναι αποτελεσματικό για έναν καρκινοπαθή μπορεί να μην είναι για κάποιον άλλο. Ούτε όλα τα καρκινικά κύτταρα σε έναν όγκο έχουν τις ίδιες γενετικές μεταλλάξεις, με συνέπεια μια θεραπεία να σκοτώνει έναν τύπο καρκινικών κυττάρων και να αφήνει ανέπαφα άλλα.

Αυτές οι γενετικές μεταλλάξεις που προκύπτουν στην πορεία δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο το έργο της θεραπείας, καθώς μπορεί να οδηγήσουν τα καρκινικά κύτταρα στην ανάπτυξη αντοχών με τον καιρό, καθιστώντας τις θεραπευτικές μεθόδους αναποτελεσματικές. Δυστυχώς τα καρκινικά κύτταρα χαρακτηρίζονται από την ικανότητά τους να αναπτύσσονται και να μένουν ζωντανά, ξεπερνώντας τα εμπόδια που τους θέτουμε.

Ο ρόλος των λοιμώξεων

Οι επιστήμονες είναι αισιόδοξοι πως μπορούμε να μειώσουμε μελλοντικά τον αριθμό των περιστατικών, ο οποίος για την ώρα αυξάνεται διεθνώς, αν και η θνησιμότητα από καρκίνο έχει ελαφρώς μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Σύμμαχος στον στόχο αυτό είναι πως γνωρίζουμε έναν αριθμό παραγόντων κινδύνου που μπορούν να αποφευχθούν, όπως επίσης και ότι στο 20% περίπου των καρκίνων εμπλέκονται λοιμώξεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν. Για κάποιες μάλιστα από αυτές υπάρχουν ήδη διαθέσιμα εμβόλια.

Υπάρχουν δε ενδείξεις ότι τουλάχιστον 30% περισσότεροι καρκίνοι συνδέονται επίσης με μολυσματικούς παράγοντες, κάτι που δίνει ελπίδα ότι μελλοντικά θα μπορούσαν να αναπτυχθούν μέθοδοι που θα οδηγούσαν σε μια μακροπρόθεσμη προστασία από αυτές τις ασθένειες, κυρίως όσον αφορά τον καρκίνο του εντέρου, τον καρκίνο του μαστού και τον καρκίνο του προστάτη.

Η μεγάλη πρόκληση είναι η ανάπτυξη ακόμα περισσότερης βασικής έρευνας, η έμφαση σε προληπτικά μέτρα, η βελτίωση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων, αλλά και η ανάπτυξη μεθοδολογίας για την μακροπρόθεσμη προστασία των ασθενών. Η ψηφιακή τεχνολογία επίσης μπορεί να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε περισσότερο ακριβείς τρόπους για την αντιμετώπιση των καρκίνων, καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις μάς δίνουν τη δυνατότητα να ερευνήσουμε σε μια τεράστια δεξαμενή δεδομένων, για να βρούμε πιο εξατομικευμένες προσεγγίσεις, Το στοίχημα είναι ακριβώς αυτή η διαχείριση του όγκου γονιδιωματικών δεδομένων που διαθέτουμε, ώστε να υιοθετήσουμε πιο στοχευμένες θεραπευτικές μεθόδους.

Πολλοί από τους παράγοντες κινδύνου του καρκίνου είναι στο χέρι μας να αλλάξουν με την υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής, αλλά και με τον προληπτικό έλεγχο, που μπορεί εγκαίρως να εντοπίσει κακοήθειες, άρα και να οδηγήσει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους. Προς αυτή την κατεύθυνση η ενημέρωση του κοινού αποτελεί καταλυτικό παράγοντα, ώστε να γνωρίζει πως διαμορφώνοντας νέες συνήθειες, εντάσσοντας την υγιεινή διατροφή και την άσκηση στην καθημερινότητά του, αλλά και τον συστηματικό προληπτικό έλεγχο στη ζωή του, μπορεί να περιορίσει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου.