Περιβαλλοντική μόλυνση και υγεία: Πώς συνδέονται;

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Υγείας που γιορτάζεται στις 7 Απριλίου συνοδεύεται από ένα ξεχωριστό και ίσως αναπάντεχο σλόγκαν: «Ο πλανήτης μας, η υγεία μας». Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία, αφού η υγεία του πλανήτη συνδέεται άρρηκτα με τη δική μας υγεία. Μέσω αυτού του σλόγκαν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προσπαθεί να στρέψει την παγκόσμια προσοχή σε επείγουσες δράσεις που απαιτούνται, για να διατηρηθεί ο πλανήτης υγιής, άρα και οι άνθρωποι που τον κατοικούν.

Είναι ενδεικτικό πως η μόλυνση του περιβάλλοντος συνδέεται στενά με μια σειρά σοβαρών παθήσεων, από καρδιακά νοσήματα, εγκεφαλικά επεισόδια και νόσο του Πάρκινσον μέχρι καρκίνο του πνεύμονα και πνευμονοπάθειες. Διεθνώς περισσότεροι από 13 εκατομμύρια θάνατοι είναι απόρροια περιβαλλοντικών συνθηκών, οι οποίες θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Πάνω από 400.000 πρόωροι θάνατοι σε ετήσια βάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 12% με 18% των θανάτων στην ευρωπαϊκή του περιφέρεια αποδίδονται γενικότερα σε περιβαλλοντικούς παράγοντες καταπόνησης.

Τα προβλήματα που συνδέονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση, οι διαταραχές που προκαλεί η ηχορύπανση, αλλά και οι παθήσεις από την έκθεση σε επικίνδυνες χημικές ουσίες μέσω της ρύπανσης του αέρα, του υδροφόρου ορίζοντα, του εδάφους και τελικά των τροφίμων που καταναλώνουμε, συνθέτουν έναν εκρηκτικό συνδυασμό, που καταδεικνύει τη σημασία που έχει η προστασία του περιβάλλοντος για την υγεία μας.

Περιβαλλοντική μόλυνση και ασθένειες 

Η συστηματική έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει, σύμφωνα με μελέτες, τον κίνδυνο νοσηλείας για καρδιακή ανεπάρκεια, πνευμονία, Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, στεφανιαία νόσο και άλλες καρδιοπάθειες, καρδιακή αρρυθμία, αναπνευστική ανεπάρκεια, επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη, νόσο του Πάρκινσον, θρομβοεμβολή, αλλά και για σηψαιμία, νεφρική ανεπάρκεια, ουρολοιμώξεις και λοιμώξεις του δέρματος και του υποδόριου ιστού.

Είναι ενδεικτικό πως μόνο στην Ελλάδα εκτιμάται ότι τουλάχιστον 8.500 θάνατοι θα μπορούσαν να προληφθούν κάθε χρόνο, αν μειώνονταν οι συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ιδιαίτερα των αιωρούμενων ατμοσφαιρικών σωματιδίων στα επίπεδα που συνιστά  ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Η απειλή της κλιματικής αλλαγής είναι παρούσα, με τα ολοένα και συχνότερα κύματα καύσωνα, τις δασικές πυρκαγιές και τις καταστροφικές πλημμύρες να οδηγούν σε απώλειες ανθρώπινων ζωών, αλλά και με την όλο και ταχύτερη μετάδοση λοιμωδών νόσων μέσω των κουνουπιών που εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας μετακινούνται βόρεια να είναι μια πραγματικότητα.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και στα προβλήματα υγείας που προκαλεί έρχονται να προστεθούν τα προβλήματα ακοής, οι διαταραχές ύπνου, η αυξημένη πίεση, το άγχος, οι ψυχοσωματικές ασθένειες, η μειωμένη απόδοση στην εργασία, οι πονοκέφαλοι και η κακή διάθεση που προκαλεί η ηχορύπανση. Πρόκειται για έναν παράγοντα που βρίσκεται, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, στη δεύτερη θέση μετά την ατμοσφαιρική ρύπανση στην κατάταξη των περιβαλλοντικών κινδύνων για την υγεία. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους. Οι κυκλοφοριακοί θόρυβοι θεωρούνται ο λόγος για την απώλεια ετησίως συνολικά 1.000.000 υγιών ετών προσδόκιμης ζωής στη Δυτική Ευρώπη, ενώ ο θόρυβος από τα μέσα μεταφοράς είναι σε διεθνές επίπεδο η σημαντικότερη ενόχληση στους πληθυσμούς των πόλεων.

Ποιος έχει την ευθύνη;

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει μια πλήρως αναπτυγμένη περιβαλλοντική πολιτική, που ακολουθείται από ένα ώριμο και αναλυτικό νομικό πλαίσιο. Το πρόβλημα είναι πως συχνά αυτό το πλαίσιο δεν εφαρμόζεται από τα κράτη μέλη. Η εφαρμογή των κανόνων είναι η μεγαλύτερη πρόκληση, η οποία επιφορτίζει τις κυβερνήσεις των κρατών μελών και τα θεσμικά τους όργανα και διαχέεται από τις δημόσιες δομές και τους παρόχους υγείας μέχρι τον τελικό πρωταγωνιστή, τον πολίτη.

Αν και ο θεσμικός ρόλος για την εφαρμογή πολιτικών γύρω από την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η ανακύκλωση, η κυκλική οικονομία και η ενεργειακή συμπεριφορά των μεγάλων βιομηχανιών, ανήκει στις κυβερνήσεις και στα κέντρα λήψης αποφάσεων σε διεθνές επίπεδο,  ο πολίτης δεν εξαιρείται από την αλυσίδα αυτή και η ατομική του ευθύνη είναι μεγάλη.

Η προστασία του περιβάλλοντος συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τις καθημερινές συνήθειές μας. Πέραν της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των κρατών μελών για την εκπομπή των αέριων ρύπων από τις βιομηχανίες, τη μόλυνση των υδάτων, την υπερβολική χρήση λιπασμάτων στις καλλιέργειες, η ατομική ευθύνη στην εξοικονόμηση του νερού και των ενεργειακών πόρων, η υπεύθυνη στάση μας ως καταναλωτών και η συνεχής ενημέρωση είναι ιδιαίτερα σημαντική για την υγεία του πλανήτη, άρα και τη δική μας. Για παράδειγμα η υιοθέτηση καθημερινών πρακτικών που θα μειώσουν το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα, όπως ο περιορισμός της χρήσης του αυτοκινήτου, η συστηματική ανακύκλωση και η εξοικονόμηση της ενέργειας είναι ενέργειες εφικτές και με απτό αποτέλεσμα.

Προστατεύοντας την υγεία του πλανήτη, προστατεύουμε τη δική μας υγεία, αφού πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία, αν και συχνά δεν το αντιλαμβανόμαστε. Το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Υγείας είναι ανάγκη να ακουστεί ακόμα πιο δυνατά, αφού είναι ίσως ένα από τα πλέον επίκαιρα.